Huzursuz Bacaklar Sendromu (HBS), uyku ile ilişkili bir hareket bozukluğudur. Toplumda yaygın olmasına rağmen genellikle yeterince tanınmaz. Bu sendroma sahip bireyler, özellikle istirahat ettiklerinde ve gece saatlerinde bacaklarında ortaya çıkan rahatsız edici hisler nedeniyle, bacaklarını hareket ettirme isteği duyarlar. Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve çoğu hasta hissettiklerini tarif etmekte zorlanır.
Bu hisler genellikle “uyuşma” ya da “karıncalanma” olarak tanımlanır; kramp ya da ağrıdan farklı bir rahatsızlık hissidir. Huzursuzluk en çok baldır bölgesinde görülür. Uzun süre oturmak veya yatmak bu hisleri artırırken, bacakları hareket ettirmek ya da germek yakınmaları geçici olarak hafifletir. Birçok hasta rahatlayabilmek için yataktan kalkıp gezinmek zorunda kalır. Bazı vakalarda, kollar da benzer şekilde etkilenebilir. HBS, bazı bireylerde aralıklı şekilde görülürken, bazılarında her gece ortaya çıkabilir. Bu durum, uyku kalitesinin bozulmasına ve buna bağlı olarak gündüz yorgunluğuna, sosyal ve mesleki yaşamın olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Uzun araba veya uçak yolculukları, sinema, tiyatro ya da toplantı gibi uzun süre oturmayı gerektiren durumlarda hastalar zorlanabilir. HBS’nin neden olduğu uyku bozuklukları, anksiyete ve depresyona da yol açabilir.
HBS Ne Sıklıkta Görülür ve Kimlerde Ortaya Çıkar?
Türkiye’de her 100 kişiden yaklaşık 3’ü HBS’yle yaşamaktadır. Batı ülkelerinde bu oran %3–5 arasındadır. HBS her yaş grubunda ve her iki cinsiyette görülebilir, ancak kadınlarda ve ileri yaşlarda daha sık rastlanır. Ailesinde HBS öyküsü olan çocuklarda da bu sendrom görülebilir. Çocuklardaki bu yakınmalar bazen yanlışlıkla “büyüme ağrısı” olarak veya “dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu” (DEHB) olarak değerlendirilir. Oysa bu çocuklar hiperaktif değil, HBS nedeniyle sürekli bacaklarını hareket ettirme ihtiyacı içindedir. Özellikle gece yatmak istemeyen, ağlayan, yerinde duramayan çocuklarda HBS düşünülmelidir.
HBS genellikle yıllar boyunca aynı seyri gösterir ve kendiliğinden gerilemesi nadirdir. Özellikle gebeliğin son altı ayında HBS ortaya çıkabilir ya da var olan belirtiler şiddetlenebilir.
HBS’nin Nedenleri Nelerdir?
HBS belirtilerinin tarifinde yaşanan zorluklar, hastalığın psikolojik bir durum sanılmasına neden olabilir. Ancak HBS psikolojik bir rahatsızlık değildir. Henüz tam olarak nedeni bilinmese de beyindeki dopamin sistemiyle ilgili bir işlev bozukluğu olduğu düşünülmektedir. Dopamin düzeyini artıran ilaçlar, tedavide etkili olabilir.
Bazı hastalıklarda HBS daha sık görülür. Bunlar arasında:
-
Demir eksikliğine bağlı kansızlık
-
Bacaklarda dolaşım bozukluğu
-
Bel fıtığı veya sinir hasarı
-
Böbrek hastalıkları
-
Kas hastalıkları
-
Alkol bağımlılığı
-
Vitamin ve mineral eksiklikleri
Ayrıca bazı antidepresanlar, alerji ilaçları ve ağrı kesiciler HBS belirtilerini tetikleyebilir ya da şiddetlendirebilir. Kafein, sigara ve alkol de benzer şekilde belirtileri artırabilir.
HBS genetik geçişli olabilir. Ebeveynlerinden birinde HBS bulunan kişilerin yaklaşık %50’sinde hastalık gelişebilir. Genetik formlar genellikle daha erken yaşta başlar ve tedavisi daha zor olabilir.
HBS Tanısı Nasıl Konur?
HBS tanısı, nöroloji ya da uyku hastalıkları alanında uzman hekimler tarafından konulur. Tanı için özel bir kan testi ya da görüntüleme yöntemi yoktur. Ayrıntılı hasta öyküsü ve fizik muayene ile tanı konur. HBS tanısı için dört temel kriter şunlardır:
-
Bacaklarda rahatsızlık hissi ve hareket ettirme isteği
-
Belirtilerin istirahat ve gevşeme ile ortaya çıkması
-
Hareket ile belirtilerin hafiflemesi
-
Sabah saatlerinde belirtilerin ya olmaması ya da çok hafif olması
Tanıda şüphe varsa veya HBS’ye zemin hazırlayan başka bir hastalık düşünülüyorsa kan testleri, EMG ya da polisomnografi (tüm gece süren uyku testi) gerekebilir.
HBS Nasıl Tedavi Edilir?
Öncelikle HBS’ye neden olabilecek ya da belirtileri artırabilecek hastalıkların veya ilaçların araştırılması gerekir. Özellikle demir eksikliği anemisi, diyabet ve artrit gibi hastalıklar tanı ve tedavi açısından önemlidir. Altta yatan hastalıkların tedavisi ya da belirtileri artıran ilaçların kesilmesiyle HBS semptomları hafifleyebilir. Ancak çoğu zaman bu önlemler yeterli olmaz.
Hafif olgularda sıcak banyo, bacak masajı, sıcak-soğuk uygulamalar, düzenli egzersiz, kafeinsiz diyet gibi yaşam tarzı değişiklikleri faydalı olabilir. Bazı hastalarda akşam saatlerinde bulmaca çözmek gibi zihinsel uğraşlar da rahatlama sağlayabilir.
Orta ve ağır vakalarda ise ilaç tedavisi gerekir. Hangi ilacın seçileceği; hastanın yaşı, mevcut hastalıkları ve semptomların şiddetine göre belirlenir. Tüm ilaçların olası yan etkileri nedeniyle tedavinin özellikle ilk dönemlerinde hekim kontrolü önemlidir.
