Polikistik Over Sendromu (PCOS) Nedir?
Polikistik Over Sendromu (PCOS), kadınların üreme sağlığını etkileyen yaygın bir hormon bozukluğudur. Genellikle ergenlik döneminin başında başlar ve zamanla ilerleyebilir. PCOS, yumurtalıklarda çok sayıda küçük kistin (folikül) oluşmasına ve yumurtlamanın düzenli gerçekleşmemesine neden olur. Bu durum, östrojen ve progesteron gibi üreme hormonlarının dengesizliğine yol açar.
PCOS'un Nedenleri
PCOS'un kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bazı faktörlerin bu duruma katkıda bulunduğu düşünülmektedir:
-
İnsülin Direnci: Vücudun insüline karşı dirençli hale gelmesi, kan şekerinin düzgün bir şekilde kullanılmasını engeller ve yumurtalıkların daha fazla androjen (erkeklik hormonu) üretmesine neden olur.
-
Genetik Yatkınlık: Ailede PCOS öyküsünün olması, bu sendromun ortaya çıkma riskini artırır.
-
İltihaplanma (Enflamasyon): Vücutta kronik düşük seviyeli iltihaplanmalar, androjen üretimini tetikleyebilir.
Belirtiler
PCOS belirtileri kişiden kişiye değişebilir, ancak en yaygın belirtiler şunlardır:
-
Düzensiz veya hiç gelmeyen adet döngüleri
-
Aşırı tüylenme (yüz, çene, göğüs ve sırt gibi bölgelerde)
-
Ciltte sivilce ve yağlanma
-
Saç dökülmesi veya erkek tipi kellik
-
Kilo alma ve kilo vermede zorluk
-
Yumurtalıklarda büyüme veya çok sayıda küçük kist
-
Hamile kalmakta zorlanma (infertilite)
Tanı Süreci
PCOS tanısı konulurken genellikle şu yöntemler kullanılır:
-
Tıbbi öykü ve fiziksel muayene
-
Hormon testleri (androjen, LH, FSH, prolaktin vb.)
-
Ultrasonografi: Yumurtalıklarda kistlerin görüntülenmesi
-
İnsülin ve kan şekeri testleri
Tanı için Rotterdam kriterleri kullanılır. Bu kriterlere göre aşağıdaki üç bulgudan en az ikisi varsa PCOS tanısı konulabilir:
-
Yumurtlama bozuklukları
-
Yüksek androjen seviyesi
-
Yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist (polikistik over görünümü)
PCOS'un Uzun Vadeli Etkileri
PCOS yalnızca adet düzensizliklerine ve doğurganlık sorunlarına yol açmaz, aynı zamanda uzun vadeli sağlık sorunları da yaratabilir:
-
Tip 2 diyabet
-
Yüksek tansiyon
-
Kalp hastalıkları
-
Yüksek kolesterol
-
Depresyon ve anksiyete
-
Rahim kanseri riski
Tedavi Seçenekleri
PCOS tedavisi kişiye özeldir ve kadının çocuk sahibi olma isteği, semptomların ciddiyeti ve yaşam tarzına göre planlanır:
-
Yaşam tarzı değişiklikleri: Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz kilo kontrolüne yardımcı olur ve insülin direncini azaltır.
-
Doğum kontrol hapları: Adet döngüsünü düzenler, akne ve tüylenmeyi azaltır.
-
Metformin: İnsülin direncini azaltarak hormon dengesini iyileştirir.
-
Doğurganlık ilaçları: Klomifen, Letrozol gibi ilaçlar yumurtlamayı teşvik eder.
-
Cerrahi: Yumurtalık üzerine uygulanan laparoskopik "drilling" işlemi, androjen seviyesini düşürmeye yardımcı olabilir.
Aile Planlaması Nedir?
Aile planlaması, bireylerin istedikleri sayıda çocuk sahibi olmalarını ve çocuklar arasında istedikleri zaman aralığını ayarlamalarını sağlayan sağlık hizmetlerinin bütünüdür. Aynı zamanda kadınların sağlığını korumaya ve istenmeyen gebelikleri önlemeye de yardımcı olur.
Aile Planlamasının Amaçları
-
Gebeliklerin sayısını ve zamanlamasını kontrol etmek
-
Anne ve bebek sağlığını korumak
-
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak
-
Kadının eğitimi ve kariyerine devam etmesini sağlamak
Kullanılan Yöntemler
-
Doğal Yöntemler:
-
Takvim yöntemi
-
Vücut ısısı ve servikal mukus takibi
-
-
Hormonlu Yöntemler:
-
Doğum kontrol hapları
-
İğne ve implantlar
-
-
Bariyer Yöntemleri:
-
Prezervatif
-
Diyafram
-
-
Rahim içi araçlar (Spiral)
-
Kalıcı Yöntemler:
-
Kadında tüplerin bağlanması (tubal ligasyon)
-
Erkekte vazektomi
-
-
Acil Koruma:
-
Ertesi gün hapı
-
PCOS ve Aile Planlaması Arasındaki İlişki
PCOS’lu kadınlar için aile planlaması daha dikkatli ve bilinçli yapılmalıdır. Çünkü:
-
Her kadının yumurtlama düzeni farklıdır ve gebelik şansı değişkendir.
-
Bazı doğum kontrol yöntemleri PCOS semptomlarını hafifletebilirken bazıları uygun olmayabilir.
-
Hamilelik planlanmadan önce hormon düzeyleri ve genel sağlık durumu kontrol altına alınmalıdır.
